Czy opodatkowanie majątku na szeroką skalę ma sens? Relacja z 3. edycji warsztatów podatkowych CASE
W dniach 19-20 odbyła się 3. edycja warsztatów podatkowych organizowanych przez CASE – Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych, Centrum Analiz Ekonomicznych CenEA, Uczelnię Łazarskiego i Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce. Patronem medialnym wydarzenia był dziennik „Rzeczpospolita".
Tematem przewodnim warsztatów było opodatkowanie majątku. Skala wydatków publicznych wynikających z pandemii, połączona z załamaniem gospodarki, a co za tym idzie z niższymi wpływami podatkowymi, zaowocowała silnymi wzrostami deficytów budżetowych i tym samym długów publicznych. Nieuchronne będzie więc stopniowe ograniczanie wydatków. Jednak o wiele istotniejsze będzie poszukiwanie nowych, akceptowalnych społecznie źródeł dochodów podatkowych. Wśród potencjalnych źródeł takich dochodów wymienia się opodatkowanie majątku, które jest tym bardziej uzasadnione, że obecny kryzys sprzyja zwiększaniu nierówności dochodowych.
Dyskusję na tymi kwestiami rozpoczęliśmy od wysłuchania trzech wystąpień. Michał Brzeziński z WNE UW wprowadził nas w zagadnienie nierówności majątkowych w Polsce. Pierwsze ważne spostrzeżenie, to fakt niskiej wielkości majątku na tle innych krajów europejskich. Inna ciekawa kwestia to źródła danych, ich niedoskonałości i metody doszacowywania majątku, tak by mieć pełniejszy obraz rozkładu majątku w Polsce. Michał Brzeziński pokusił się też o próbę oszacowania potencjalnych dochodów z tego podatku w Polsce. W zależności o stawek i zasięgu podatku mogłoby to być nawet do 1,1% PKB.
Następnie Wojciech Kopczuk z Columbia University przestawił teoretyczne i praktyczne wady i zalety opodatkowania majątku. Punktem odniesienia były obecnie funkcjonujące w USA (ale też i w innych krajach) podatki opodatkowujące dochody z majątku. Z teoretycznego punktu widzenia te obecne podatki są o wiele bardziej efektywne i łatwiejsze do implementacji. Inna ważna konstatacja, to stwierdzenie, że podatek majątkowy mógłby być efektywny, gdyby pojawił się z zaskoczenia i był jednorazowy. W państwach demokratycznych ten pierwszy warunek jest trudny do spełnienia. Z drugim – jednorazowością, politycy mają problem we wszystkich krajach. Jeśli bowiem jakaś regulacja, choćby wprowadzona tylko na chwilę, spisała się dobrze, to po co z niej rezygnować? W. Kopczuk podał też przykład niestabilności podejścia do opodatkowania poszczególnych składników majątku na przykładzie Norwegii.
Paweł Bukowski z LSE przedstawił wyniki badania opinii publicznej w Wielkie Brytanii, pokazujące duże społeczne przyzwolenie na opodatkowanie majątku. Przedstawił też historię funkcjonowania takiego podatku w Polsce blisko 100 lat temu. I choć to doświadczenie nie było specjalnie pozytywne, to jednak współcześnie wprowadzenie takiego podatku w opinii Pawła Bukowskiego wydaje się „trudne, ale nie niemożliwe”.
Do wystąpień odniosła się Katarzyna Knawa z UJ, która jako prawnik akcentowała konieczność precyzyjnego określenia przedmiotu opodatkowania i jego wartości. Była ona bardzo sceptyczna co do możliwości wprowadzenia opodatkowania majątku w Polsce. To ważna opinia, bo często w dyskusjach pomija się aspekty prawne czy praktyczne.
Michał Myck z CenEA zwrócił uwagę na nierówności majątkowe w Polsce. Jednak obecnie są w Polsce dobre, choć niewykorzystywane narzędzia do lepszej redystrybucji dochodu. Przede wszystkim podatek PIT, ze swoimi obecnymi słabościami – małą progresywnością, czy wręcz jej brakiem, a także nieopodatkowanie rolników. Należy też przyjrzeć się tzw. „podatkowi Belki” i opodatkowaniu spadków i darowizn – trzeba tam poszukać rozwiązań zwiększających efektywność.
Następnie paneliści odpowiadali na pytania publiczności. Zgodnie zwracano uwagę na problemy związane z praktyczną implementacja całościowego podatku od majątku. Zdecydowanie lepiej jest zwiększyć efektywność istniejących instrumentów podatkowych, w tym szczególnie PIT.
Dzień drugi warsztatów to dwie dłuższe prezentacje i dyskusje, pierwsza o opodatkowaniu samochodów osobowych akcyzą, druga o wsparciu dla rodzin. Resztę drugiego dnia warsztatów poświęcono na krótkie prezentacje 8 referatów.
Trwają już prace nad 4. warsztatami podatkowymi, w trakcie których chcielibyśmy zająć się rolą podatków w European Green Deal.
Dr Jarek Neneman
