Znaczenie doświadczeń transformacji systemowej w Europie i krajach Wspólnoty Państw Niepodległych dla świata arabskiego

"Po ponad trzech latach protestów zmierzających do obalenia autorytarnych władz w regionie Bliskiego Wschodu jasne jest, że geopolityczny i społeczno-gospodarczy kontekst arabskiej rewolucji znacznie różni się od tego towarzyszącego przemianom systemowym na obszarze postsowieckim" – mówił dr Marek Dąbrowski podczas Pierwszego Arabskiego Forum Rozwoju Regionalnego (First Arab States Regional South-South Development Expo), zorganizowanego przez ONZ w stolicy Kataru, Dosze. W jego ocenie, państwa europejskie, dążąc do uzyskania pełni niepodległości, znajdowały się uprzywilejowanej pozycji, ponieważ miały relatywnie świeże wspomnienia historyczne i instytucjonalne w zakresie rządów prawa, politycznego pluralizmu oraz liberalnej demokracji. Co więcej, dzięki bliskim powiązaniom geograficznym i kulturowym z Europą Zachodnią miały szansę ubiegać się o członkostwo w Unii Europejskiej oraz NATO.

Kraje arabskie nie miały natomiast tyle szczęścia. Większość z nich odziedziczyła historyczny i instytucjonalny bagaż Imperium Osmańskiego. System instytucjonalny niektórych z nich kształtowany był także przez państwa kolonialne. Co ciekawe, pomimo dużego znaczenia własności państwowej, gospodarki wielu państw bliskowschodnich rozwijały się w dość szybkim tempie. Hasła nacjonalizacyjne nigdy nie zdobyły takiej popularności jak w krajach byłego bloku socjalistycznego, a najważniejsze sektory, takie jak rolnictwo, handel, usługi, wytwórczość małych i średnich przedsiębiorstw, w większości przypadków pozostały w rękach prywatnych (nawet w tzw. socjalistycznych państwach).

Tym samym znaczenie doświadczeń transformacji, która dokonała się w regionie postsocjalistycznym, nie jest tak duże dla krajów arabskich, jak zwykło się sądzić. Okazuje się, że dużo bardziej przydatne mogą być doświadczenia gospodarek wschodzących i ich spostrzeżenia na temat procesu demokratyzacji oraz ustanawiania gospodarki rynkowej. Jednakże, jak twierdził dr Dąbrowski, czerpanie z doświadczeń (zarówno tych pozytywnych i negatywnych) państw Europy Środkowo-Wschodniej oraz członków Wspólnoty Niepodległych Państw może przynieść wiele korzyści. Należy jednak pamiętać o różnicach dzielących Europę i Bliski Wschód.

Zachęcamy również do zapoznania się z opracowaniem dr. Dąbrowskiego „Doświadczenia transformacji systemowej w Europie oraz WNP: bilans przemian i szansa na wymianę doświadczeń z państwami arabskimi”.