O zdrowiu w pracy w Święto Pracy. Jak wygląda sytuacja cudzoziemskich pracowników w Polsce w czasie pandemii COVID-19?
Lekarze, pielęgniarki i ratownicy medyczni stoją na pierwszym froncie walki z koronawirusem i należą do grup zawodowych najbardziej zagrożonych zarażeniem w pracy. Mniejsze, choć wciąż wysokie ryzyko dotyczy tych osób, które w czasie pandemii COVID-19 zapewniają nam dostęp do podstawowych produktów i usług – m.in. sprzedawców, kurierów i kierowców.
Według Międzynarodowej Organizacji Pracy sprzedawcy produktów żywnościowych, kurierzy oraz tzw. pracownicy platformowi, czyli ci, którzy realizują zlecenia przewozu osób i jedzenia za pośrednictwem różnych platform cyfrowych, stanowią drugą grupę największego ryzyka zarażenia koronawirusem w pracy. Charakter wykonywanych przez nich prac wyklucza bowiem ścisłe zachowanie zasad dotyczących dystansu społecznego.
Z danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), wynika, że w sektorze usług i jako sprzedawcy pracuje w Polsce ponad 2 mln osób. Wśród nich są również cudzoziemcy, m. in. z takich krajów jak Ukraina, Białoruś, ale też Indie czy Nepal. Tylko w 2019 r. wydano 53 tys. oświadczeń o powierzeniu pracy cudzoziemcowi (umożliwiają zatrudnienie obywateli wybranych państw do 6 miesięcy w ciągu 12 miesięcy) w sektorze usług i jako sprzedawcy. Jeśli chodzi o rodzaj umowy zawartej z pracownikiem cudzoziemskim, to w 2019 r. zdecydowanie dominowała umowa zlecenie (podpisano ich ok. 1,1 mln).
Osoby zatrudnione na umowach zlecenie i o dzieło mogą mieć duże problemy w przypadku choroby. Nie mają bowiem zapewnionego zabezpieczenia prawnego i medycznego. – W świetle prawa pracodawcy nie są zobligowani do zagwarantowania takim pracownikom odpowiednich zbiorowych i indywidualnych środków ochrony. Choć niektórzy dbają o nie, opierając się na ogólnych informacjach, jak uchronić pracowników od zakażenia. Jednak część personelu - zwłaszcza wykonujący pracę za pośrednictwem platform cyfrowych (przewóz osób, dostarczanie jedzenia), kurierzy czy kierowcy - musi zadbać o środki ochrony osobistej i bezpieczeństwo pracy we własnym zakresie – mówi prof. Grażyna Spytek-Bandurska z Federacji Przedsiębiorców Polskich.
Z kolei według danych ZUS, w 2018 r. jedynie 67,2% cudzoziemców zgłoszonych do ubezpieczeń emerytalnych i rentowych było jednocześnie zgłoszonych do ubezpieczenia chorobowego. To oznacza, że w razie choroby i pobytu w szpitalu nie wszyscy pracujący cudzoziemcy mogli dostać pomoc finansową – chyba, że ubezpieczyli się na własną rękę.
Co więcej, pandemia stawia wielu polskich pracowników oraz pracujących w Polsce cudzoziemców w trudnej sytuacji ekonomicznej. Według Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej na koniec 2020 r. bezrobocie w Polsce może sięgnąć 9–10%, z 5,4% na koniec marca. – To może doprowadzić do zwiększenia liczby ofert pracy w szarej strefie w tych branżach, które mimo pandemii, wciąż potrzebują pracowników (np. przetwórstwo żywności, logistyka), mogących skusić tych, którzy stracili pracę w przemyśle. Z takich ofert mogą chcieć skorzystać m.in. ci cudzoziemcy, którzy zostali pozbawieni źródeł dochodu w Polsce oraz możliwości powrotu do domu i wsparcia rodzin – mówi Agnieszka Kulesa, ekonomistka CASE. Bez żadnej umowy z pracodawcą, pracownik nie tylko nie dostanie zasiłku chorobowego, ale też nie otrzyma bezpłatnej opieki zdrowotnej.
***
Godnej pracy cudzoziemców w Polsce, także w wymiarze bezpieczeństwa pracy i zdrowotnym, poświęcony jest projekt realizowany przez Federację Przedsiębiorców Polskich w partnerstwie z OPZZ, Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych oraz Confederation of Norwegian Enterprise – „MIGRIGHT: Wzmocnienie dialogu społecznego na rzecz godnej pracy migrantów i uchodźców w Polsce”. Jego głównym celem jest zwiększenie zdolności partnerów społecznych w Polsce do uczestnictwa w trójstronnym i dwustronnym dialogu społecznym poprzez transfer najlepszych praktyk i organizację szkoleń dotyczących wspierania praw pracowników cudzoziemskich i uchodźczych oraz zapewnienia tym grupom godnych warunków pracy.
Projekt wspierany przez Norwegię poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021 w ramach programu „Dialog Społeczny - Godna Praca”
Supported by Norway through the Norway Grants 2014-2021, in the frame of the Programme “Social Dialogue – Decent Work”
