Problem nieściągalności VAT w Polsce pod lupą - relacja z 142. Seminarium mBank – CASE

„Luka w VAT szybko rośnie, a dochody z podatku są mało stabilne. Możliwe jest jej stopniowe ograniczanie i utrzymanie na niskim poziomie, ale wymaga to czasu, a jej całkowite wyeliminowanie jest nierealne, gdyż część nieściągalności ma „naturalny” charakter. Walka z szarą strefą, wyłudzeniami, unikaniem i uchylaniem się od płacenia podatków jest bardzo trudna” mówił Grzegorz Poniatowski, starszy ekonomista CASE, autor raportu dla Komisji Europejskiej na temat luki w VAT w UE, podczas 142. Seminarium mBank-CASE „Problem nieściągalności VAT w Polsce pod lupą.

Luka w VAT – problem całej UE

Nieściągalność podatku VAT jest w ostatnich latach gorącym tematem w całej Unii Europejskiej. Zgodnie z szacunkami Komisji Europejskiej, luka w VAT, czyli różnica pomiędzy teoretycznymi wpływami do budżetu państwa z tego podatku a wpływami rzeczywistymi, we wszystkich krajach wspólnoty wyniosła aż 168 mld euro w 2013 roku. Niestety Polska ma znaczący udział w tej sumie. W porównaniu do krajów Europy Środkowej i Wschodniej, ściągalność VAT w Polsce wypada dość przeciętnie i w ostatnich latach uległa pogorszeniu – w 2013 r. luka w VAT sięgnęła ok. 27 proc. zobowiązań. Dla porównania, w krajach takich jak Węgry czy Czechy wynosiła ok 23 proc. całkowitej wartości zobowiązań wynikających z VAT. W europejskiej awangardzie znajdują się Holandia czy Szwecji, z luką VAT na poziomie 4 proc.

Największym problemem polskiej gospodarki jest zdecydowanie większa zmienność dochodów z VAT niż zmienność PKB i jego bazy tj. konsumpcji finalnej. Dochody z VAT stanowią największą część dochodów budżetowych (ok. 40 proc., co stanowi w przybliżeniu 7 proc. PKB). Jak podkreślał Poniatowski, w okresie od 2001 do 2014 roku roczne zmiany dochodów z VAT wahały się w przedziale od -6,5 do 17,1 proc w ujęciu realnym, natomiast PKB wzrastał w ujęciu realnym od 1,2 do 7,2 proc. We wskazanym okresie tylko w 2011 i 2014 roku dochody z VAT znacząco wzrosły.

Jak oszukuje się fiskusa?

Istnieje wiele komponentów oraz działań, które wpływają na ściągalność VAT w Polsce. Należą do nich m.in. wyłudzenia i kryminalne procedery (w tym tzw. znikający podatnik, ang. „missing trader” czy karuzele vatowskie), uchylanie się od opodatkowania (ang. tax evasion), przemyt, unikanie opodatkowania (ang. tax avoidance) oraz różnego rodzaju błędy czy naturalne bankructwa. Procedery typu missing trader stanowiły w 2013 r. aż 11 proc. całkowitej luki w podatku od towarów i usług. Największą część luki stanowiło zawyżanie VAT naliczonego poprzez użycie nieuprawnionych faktur (w 2013 roku 32 proc., czyli około 13,5 mld PLN). Dochodzi do tego przemyt wyrobów akcyzowych (6 proc. luki), nadużycia zwolnienia podatkowego (3 proc.), pomyłki (7 proc.) oraz pozostała część luki (warta około 17 mld. PLN), do której można przypisać nieuwzględnioną wcześniej część szarej strefy i pozostałych zjawisk.

Jak walczyć z oszustwami podatkowymi?

Wyeliminowanie tylko jednego ze wskazanych powyżej problemów nie gwarantuje sukcesu. Niezbędne jest zbudowanie systemu, w którym nie opłaca się oszukiwać. Dr Jarosław Neneman, były wiceminister finansów, wskazywał na szereg rozwiązań, które mogłyby znacząco usprawnić system ściągalności VAT w Polsce. Zalicza się do nich odwrócone obciążenie, podzieloną płatność, czy likwidację rozliczeń kwartalnych na rzecz np. miesięcznych. Jak podkreślał dr Neneman, walka z przestępczością VATowską jest możliwa poprzez uszczelnianie systemu, ale potrzebna jest do tego współpraca różnych służb w kraju.

„Obecnie klimat w Europie jest zupełnie inny. Idzie do nas fala ograniczonej akceptacji dla działań polegających na nadużyciu podatkowym” mówił z kolei Tomasz Michalik, Partner i Doradca podatkowy z MDDP. Podkreślał, że konieczne jest utrzymanie równowagi pomiędzy zapewnieniem właściwych wpływów budżetowych, a zachowaniem standardowych wolności UE. Komisja Europejska prowadzi obecnie wiele działań mających na celu walkę z przestępstwami podatkowymi. Planowany jest szereg zmian, z których najważniejszą wydaje się być propozycja opodatkowania dostaw wewnątrzwspólnotowych w kraju dostawy lub siedziby nabywcy.

W ożywionej dyskusji po prezentacji wzięli udział m.in. Konrad Raczkowski, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów, Maciej Grabowski, były minister środowiska, i Izabela Leszczyna, poseł na Sejm RP i była sekretarz stanu w Ministerstwie Finansów. Zwracano uwagę na problem wielowymiarowości podatku od towarów i usług i możliwość interpretowania elementów luki VAT na różne sposoby. Obecnie Ministerstwo Finansów planuje wdrożenie nowej strategii opartej na trzech głównych założeniach: scentralizowaniu administracji skarbowej i celnej, usprawnieniu narzędzi IT i zmianach legislacyjnych.

Zapraszamy również do obejrzenia retransmisji całego spotkania w serwisie bankier.tv

Materiały prasowe z udziałem Grzegorza Poniatowskiego na temat luki w VAT:

Rząd chce dodatkowe 15 mld zł z podatku VAT - Polskie Radio

Cudu w VAT nie będzie - PULS BIZNESU