Finansowanie trwałego wzrostu gospodarczego w Europie – dyskusja na kanwie rekomendacji raportu grupy ekspertów KE
155. Seminarium mBank-CASE poświęcone było finansowaniu trwałego rozwoju (ang. sustainable growth), który staje się jednym z głównych długookresowych priorytetów Unii Europejskiej. Jest to kolejny krok po sformułowaniu ogólnych wyzwań rozwojowych pojawiających się w perspektywie kilku następnych dekad (ujętych w dokumencie „Energy and Climate Framework 2030”). Poszukiwanie nowych źródeł finansowania oraz reorientacja już istniejących jest wyrazem przejścia od ideologicznego czy wizjonerskiego etapu do praktycznych instrumentów jej realizacji. Taki charakter ma raport przygotowany przez grupę ekspertów powołanych przez Komisję Europejską w końcu 2016 r. Opublikowane w styczniu br. rekomendacje (raport pt. „Financing a Sustainable European Economy”), pokazują skomplikowany, kompleksowy, ale też realizowalny charakter transformacji dotychczasowego modelu rozwoju gospodarczego w kierunku tego, co jest określane jako trwały rozwój gospodarczo-społeczny (ang. sustainable development). Raport ten stanowił punkt odniesienia dla ekspertów występujących na seminarium.
Czy sustainable growth jest chwilową modą?
Pierwszy z ekspertów, dr Maciej Bukowski, prezes WiseEuropa - Fundacji Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych i Europejskich, a także pracownik naukowy Uniwersytetu Warszawskiego, rozpoczął swą prezentację od nazwania i omówienia megatrendów mających zasadnicze znaczenie dla rozwoju gospodarczego w skali globalnej. Te trzy megatrendy to: (1) postęp technologiczny, prowadzący do spadku kosztów produkcji i upowszechnienia kluczowych technologii; (2) globalne zmiany demograficzne, na które składają się: rosnąca w szybkim tempie liczba ludności na świecie, starzenie się oraz urbanizacja, czyli przenoszenie się ludzi ze wsi do miast; oraz (3) presja zasobowa: wraz ze wzrostem liczby ludności zużywamy coraz więcej zasobów (mimo że korzystamy z nich efektywniej). Presja zasobowa występuje w warunkach zmian klimatu, kurczenia się zasobów wody oraz wzrostu emisji CO2. Co istotne, między tymi megatrendami: demografią, zasobami i technologią występują intensywne interakcje, dlatego tak ważne jest równomierne włączanie ich w procesy prośrodowiskowe.
Adekwatna odpowiedź na wyzwania w obszarze sustainable growth nie będzie zdaniem dra Bukowskiego możliwa, dopóki na poziomie unijnym taksonomia zrównoważonego rozwoju nie zostanie jednoznacznie ujednolicona. Powszechny dziś sposób ignorowania problemów środowiskowych w wielkiej mierze wynika z faktu, iż ani „rozwój zrównoważony” ani „rozwój trwały” (w obiegu w Polsce są te dwa terminy jako odpowiedniki ang. pojęcia sustainable growth, choć w opinii mówcy kryją one w sobie nieco różną treść) nie wpisują się w trend całkowitego nienaruszania równowagi ekologicznej, który jest zarówno środkiem dla sustainable growth, jak i celem samym w sobie.
Przechodząc do kwestii polityki publicznej wobec wyzwań długookresowych, dr Bukowski stwierdził, że analizując jej trzy obszary (świadomość, strategia i jej wdrożenie) w różnych krajach, dochodzi się do wniosku, że Polska (i pozostałe kraje Europy Środkowej) wypada wyraźnie słabo nie tylko na tle USA, Kanady, Europy Zachodniej, Japonii, Korei Płd., ale także Chin. Paradoksalnie, w związku ze strategią odchodzenia od energetyki jądrowej i permanentnym wykorzystywaniem węgla w energetyce, Niemcy nie powinny być dla nas punktem odniesienia, przynajmniej w perspektywie krótkookresowej. Nieuchronność procesów (megatrendów) i zasadność redukcji emisji CO2 niezależnie od polityki UE jest faktem, dlatego trzeba zaangażować się we współtworzenie europejskiego rynku niskoemisyjnych technologii, wspierając przy tym mechanizmy solidarnościowe już dziś.
Wielowymiarowy plan działania na rzecz zrównoważonych finansów (sustainable finance)
Dr Mieczysław Groszek, członek Grupy Ekspertów Wysokiego Szczebla ds. Zrównoważonych Finansów oraz jeden z autorów opublikowanego w styczniu raportu „Financing a Sustianable European Economy”, do którego nawiązywali wszyscy paneliści, rozpoczął swoją prezentację od wyjaśnienia, w jakim celu Komisja Europejska powołała Grupę Ekspertów Wysokiego Szczebla (HLEG). I tak, głównym zadaniem grupy było przedstawienie rekomendacji prowadzących do: (1) włączenia zrównoważonego rozwoju do polityki finansowej UE i krajów członkowskich; (2) dostosowania polityk UE do najważniejszych ram legislacyjnych; (3) finansowania luki w dodatkowych inwestycjach w wysokości 180 mld euro rocznie, potrzebnych do utrzymania globalnego wzrostu temperatury poniżej 2 stopni C.
Po szczegółowej analizie status quo, autorzy raportu sformułowali 27 rekomendacji pogrupowanych w 4 bloki: zalecenia główne; przekrojowe; dotyczące instytucji finansowych i sektorowych oraz holistyczne zalecenia społeczne. Do najważniejszych zaleceń należą: ujednolicenie taksonomii zrównoważonego rozwoju na poziomie unijnym; uaktualnienie zasad ujawniania informacji, by ryzyka dla zrównoważonego rozwoju były transparentne; opracowanie i wdrożenie oficjalnych europejskich standardów i etykiet zrównoważonego rozwoju począwszy od zielonych obligacji; powołanie Obserwatorium UE ds. Zrównoważonych Finansów w celu wspierania polityki opartej na dowodach; a także uwzględnienie zrównoważonego rozwoju w mandatach działania europejskich agencji nadzorczych i wydłużenie horyzontu monitorowania ryzyka.
22 marca 2018 r. Komisja przedstawi wstępny plan działań dotyczący zrównoważonych finansów bazujący na obserwacjach i rekomendacjach zawartych w raporcie. Jak podkreślił dr Groszek, ostatecznym sprawdzianem determinacji KE i UE będzie jednak nie tyle zakres, w jakim zostaną przyjęte konkretne zalecenia, ale stopień, w jakim zrównoważone finanse staną się stałym elementem rynków europejskich i polityki gospodarczej. Jeśli determinacja będzie silna, w dłuższej perspektywie wyłoni się nowy ład gospodarczy.
Sektor finansowy wobec polityki środowiskowej - neutralność nie znaczy obojętność
W ostatnim wystąpieniu na seminarium, Dariusz Winek - członek grupy ekspertów Komisji Europejskiej
ds. wsparcia finansowania gospodarki o obiegu zamkniętym (jako przedstawiciel Związku Banków Polskich), skupił się na procesie włączania sektora finansowego do działań prośrodowiskowych.
Jego zdaniem podstawowa rozbieżność perspektywy środowiskowej w skali makro i mikroekonomicznej dotyczącej finansów zrównoważonych nadal jest znacząca, choć nawet w środowisku inwestorów coraz wyraźniej widać zrozumienie, że aktywa zrównoważone z perspektywy środowiskowej i społecznej oznaczają aktywa generujące w długim okresie niższe ryzyka dla środowiska i społeczeństwa, a dla sektora finansowego aktywa odporne na utratę wartości w horyzoncie finansowania.
Prelegent omówił negatywny przykład krajowy finansowania OZE, gdzie ryzyko kredytowe było niewspółmierne do długookresowych ryzyk środowiskowych. Zwrócił uwagę, że systemy publicznego wsparcia dla inwestycji w ochronę środowiska mogą zwiększać dochodowość działalności o niższych kosztach środowiskowych kosztem innych rodzajów działalności generującej długoterminowo negatywne środowiskowe efekty zewnętrzne. Zauważył także, że systemy wsparcia są zwykle niestabilne w czasie, zaś pojawiające się na rynku dostosowania (technologiczne czy w zakresie modelów biznesowych firm) mogą prowadzić do narastania nierównowagi rynkowej. Zwrócił także uwagę, że problemem jest obawa przed nowymi technologami, których funkcjonalność i standardy ciężko porównać do tych obecnych, a także brak wiedzy o systemie ryzyka i przejrzystości wśród firm i inwestorów.
Podsumowując swoją prezentację, Dariusz Winek przyznał, że opublikowany w styczniu raport grupy ekspertów KE jest pierwszym tak wysokiej rangi dokumentem, który na pewno pozwoli usystematyzować wiedzę interesariuszy, a operacyjne rekomendacje dla sektora finansowego - jeśli się pojawią - pozytywnie wpłyną na wzrost zielonych inwestycji.
Po wystąpieniach nastąpiła ożywiona dyskusja między prelegentami a publicznością. Pojawiły się również prośby uczestników o rozwinięcie niektórych kwestii przedstawionych w czasie wystąpień, a także zupełnie nowe wątki, jak np. kwestia zarządzania coraz to bardziej ograniczonymi zasobami wody.
OBEJRZYJ SEMINARIUM NA BANKIER.TV
