Doświadczenia transformacji systemowej w Europie oraz WNP: bilans przemian i szansa na wymianę doświadczeń z państwami arabskimi

Okres niepokojów politycznych na Bliskim Wschodzie trwa już ponad 3 lata. Protesty określane mianem Arabskiej Wiosny wybuchły w grudniu 2010 roku w Tunezji. Wkrótce rozprzestrzeniły się także na Egipt, Jemen, Bahrain, Libię i Syrię. Pośrednio dotknęły także inne kraje regionu, których władze, chcąc uniknąć politycznej destabilizacji, zgodziły się na przyspieszenie procesu reform. Wszystkie państwa odczuły jednak skutki wojen domowych toczących się w Syrii i Libii.

Odsunięcie autokratycznych przywódców od władzy nie tylko nie doprowadziło do ustanowienia demokratycznych reżimów, ale doprowadziło do jeszcze większej politycznej, gospodarczej i społecznej destabilizacji.

Obecnie nikt już nie ma wątpliwości, że geopolityczny i społeczno-gospodarczy kontekst arabskiej rewolucji znacznie różni się od tego towarzyszącego przemianom systemowym w  obszarze postsowieckim. Tym samym doświadczenia transformacji, która dokonała się w tym regionie ponad 20 lat temu, nie mają takiego znaczenia dla krajów arabskich jak zwykło się sądzić. Okazuje się, że dużo bardziej przydatne mogą być doświadczenia gospodarek wschodzących i ich spostrzeżenia na temat procesu demokratyzacji oraz wprowadzania gospodarki rynkowej. Niemniej jednak, czerpanie z doświadczeń (zarówno tych pozytywnych i negatywnych) państw Europy Środkowo-Wschodniej oraz członków Wspólnoty Niepodległych Państw może przynieść wiele korzyści. Ważne jednak jest, aby pamiętać o różnicach dzielących Europę i Bliski Wschód. Europa również może skorzystać na tej współpracy. Trzyletnia, nierzadko dramatyczna, historia Arabskiej Wiosny może okazać się dobrą lekcją dla krajów postsocjalistycznych (zwłaszcza tych, w których proces reform nie został jeszcze zakończony, oraz tych borykających się z konfliktami wewnętrznymi).

Celem opracowania było przedstawienie głównych podobieństw i różnic w procesie politycznych i społeczno-gospodarczych przemian między tymi regionami, oraz wskazanie obszarów, w których dzielenie się doświadczeniami może okazać się przydatne. Omówione zostały więc następujące zagadnienia: przebieg transformacji ustrojowej (łącznie z rolą społeczeństwa obywatelskiego), proces transformacji gospodarczej, długoterminowe wyzwania rozwojowe, oraz główne lekcje płynące z doświadczeń postkomunistycznych przemian, które mogą okazać się cenne dla krajów arabskich.

Przeprowadzona analiza obejmuje 29 państw postsocjalistycznych regionu Europy Środkowo-Wschodniej oraz Wspólnoty Niepodległych Państw, oraz 22 kraje członkowskie Ligii Państw Arabskich. Dane statystyczne zaczerpnięte zostały z Międzynarodowego funduszu Walutowego, Banku Światowego oraz innych międzynarodowych baz danych oraz rankingów, a także innych projektów badawczych.

Publikacja dostępna jest na stronie southsouthworld.org.