Czym jest ekonomia obwarzanka? Czy musi następować ciągły wzrost PKB? Co mamy na myśli mówiąc de-growth?

27 maja 2022 w Centrum Nauki Kopernik w Warszawie odbyła się konferencja Stan Młodych, w której wzięła udział ekonomistka CASE, Karolina Zubel. Organizatorem wydarzenia była Fundacja Ważne Sprawy wspierająca na co dzień budowę edukacji pozaformalnej w Polsce. W konferencji wzięło udział ok. 150 studentów i studentek z całej Polski, a głównym tematem wszystkich paneli i warsztatów organizowanych w ramach wydarzenia był wzrost – w gospodarce, polityce społecznej i edukacji.

Karolina Zubel wraz z dr Marią Wiśniewską, prof. dr hab. Witoldem Orłowskim oraz Janem J. Zygmuntowskim wzięła udział w panelu dotyczącym gospodarki pt. „Wzrost jako święty Graal gospodarki. Czy to już pora, by narzucić mu kaganiec?”. Podczas panelu dyskutowano o tym czy w obliczu zwiększających się nierówności społecznych i pogłębiającej katastrofy klimatycznej istnieje alternatywa dla paradygmatu nieustannego wzrostu i dążenia do rozwoju gospodarczego bez patrzenia na jego koszty.

Paneliści zastanawiali się także nad tym czy bez zmiany podejścia katastrofa jest nieuchronna, a także co możemy zaproponować w zamian wzrostu gospodarczego. Rozważano także  czy coraz śmielej przebijający się do głównego nurtu zwolennicy koncepcji postwzrostu, mają w ogóle szansę wejść do mainstreamu.

W odpowiedzi na te pytania Karolina Zubel postawiła tezę, że w przyszłości przy znikomym, a może raczej całkowicie zredefiniowanym wzroście gospodarczym, ważniejsza stanie się redystrybucja wytworzonego bogactwa, a nie sama idea ciągłego wzrostu PKB. Zubel wspomniała o modelu obwarzanka stworzonego przez angielską ekonomistkę Kate Raworth zakładającego, że rozwój gospodarczy musi mieć dwie granice: pierścień zewnętrzny (limit ekologiczny) i pierścień wewnętrzny (fundament społeczny). Tym samym wewnątrz obwarzanka znajdują się zjawiska niepożądane, które chcemy wyeliminować za pomocą polityki gospodarczej XXI w. (skrajna bieda, brak dostępu do wody itp.). Z kolei na zewnątrz obwarzanka mamy sferę, w której wzrost gospodarczy prowadzi do niszczenia środowiska naturalnego. Celem „ekonomii obwarzanka” jest więc zaspokojenie potrzeb wszystkich ludzi w ramach środków dostępnych na naszej planecie. Jest to o tyle ważna narracja, że sam model obwarzanka to już nie tylko teoria współczesnej ekonomii, czy wręcz postwzrostu, ale i implementowany przez wiele miast świata kompleksowy model zarządzania miejską infrastrukturą funkcjonujący już np. w Amsterdamie, Melbourne i Brukseli. Aktualnie o korekcie swojej strategii rozwoju w tym właśnie kierunku myślą także włodarze Poznania dostrzegając w "obwarzanku" strategię myślenia o rozwiązaniu ekologicznych i społeczno-gospodarczych wyzwań naszych czasów w sposób spójny i zrównoważony.

Warto pamiętać, że wielkie transformacje nie zdarzają się w spokojnych czasach, tylko w trakcie i za sprawą kryzysów. Oczywiście, mówiąc słowami Naomi Klein można kryzys wykorzystać w duchu „doktryny szoku” jednocześnie utrwalając stare schematy, które doprowadziły do katastrofy klimatycznej i licznych nierówności. Pandemia zresztą pokazała, że wielu miejscach nazbyt pospiesznie rzucaliśmy się na pomoc branżom, o których wiemy, że powinniśmy je raczej przebudować. Ale kryzys żywnościowy, czy ten energetyczny wywołany napaścią Rosji na Ukrainę może też umożliwić kompleksową zmianę, o której od dawna wiedzieliśmy, że jest konieczna. Zmianę, która pozwoli nam się zmieścić w przysłowiowym obwarzanku.

Wiecej informacji o konferencji: https://waznesprawy.org/konferencja/

Link do filmiku o wystąpieniu Karoliny Zubel: https://www.canva.com/design/DAFDAotfgyc/WjWXvMhrzcnyJEa3wnE_1A/watch?utm_content=DAFDAotfgyc&utm_campaign=share_your_design&utm_medium=link&utm_source=shareyourdesignpanel